4.0031 Alle Philosophie ist »Sprachkritik«. […]
De meeste zinnen en vragen die over filosofische dingen geschreven zijn, zijn niet onwaar, maar onzinnig. Ze berusten op het feit dat we onze taallogica niet verstaan.
(Sie sind von der Art der Frage, ob das Gute mehr oder weniger identisch sei als das Schöne.)
De diepste problemen zijn eigenlijk geen problemen (TLP 4.003).
Alle filosofie is taalkritiek: geen leer maar een bezigheid (TLP 4.112) met als doel “die logische Klärung der Gedanken.”
Zo is de kennisleer de filosofie van de psychologie (TLP 4.1121). In psychologische uitspraken als »A gelooft, dat p het geval is« of »A denkt p«, lijkt het alsof de zin p, een feit, in een soort relatie tot het voorwerp A staat (TLP 5.541 sqq.). Voor Wittgenstein is het duidelijk dat »A denkt p« van de vorm »›p‹ zegt p« is – en dat het dus over een Zuordnung van feiten gaat door de voorwerpen in die feiten met elkaar te correleren.
(Merk op dat de ziel, het subject enzovoort daarmee naar het rijk der ondingen wordt verwezen: een samengestelde ziel ware immers geen ziel meer (TLP 5.5421).
Dat maakt van de filosofie geen sinecure. Anders dan wat vaak wordt gedacht of gezegd was Wittgenstein ook in de Tractatus al bezig met de dagelijkse omgangstaal – in tegenstelling met een soort abstracte ideale taal (TLP 4.002).
De omgangstaal maakt deel uit van het menselijke organisme; de stilzwijgende afspraken die wij maken om de omgangstaal te begrijpen zijn niet minder gecompliceerd dan dat organisme. Het is “menschenunmöglich” om de taallogica rechtstreeks aan de omgangstaal af te lezen.
De taal “verkleidet” de gedachten: de uiterlijke vorm van het kleed laat niet toe om de “Form des Körpers” te ontdekken omdat die uiterlijke vorm voor gans andere doeleinden gemaakt is dan de onderliggende vorm bloot te geven. De schijnbaar logische vorm van de zin hoeft niet zijn werkelijke te zijn.
Die Philosophie ist ein Kampf gegen die Verhexung unsres Verstandes durch die Mittel unserer Sprache.
Ludwig Wittgenstein, Philosophische Untersuchungen, 109.
De filosofie is geen natuurwetenschap die over empirische zaken gaat, ze begrenst het “bestreitbare” gebied van de natuurwetenschap (TLP 4.113). Wat is er denkbaar? Wat kunnen we helder zeggen?
Daarmee komen we in de buurt van Wittgensteins beroemde Satz 7:
7 Wovon man nicht sprechen kann, darüber muß man schweigen.
Twee nummers daarvoor beschrijft Wittgenstein wat hij onder filosofie verstaat:
6.53 Die richtige Methode der Philosophie wäre eigentlich die: Nichts zu sagen, als was sich sagen läßt, also Sätze der Naturwissenschaft – also etwas, was mit Philosophie nichts zu tun hat -, und dann immer, wenn ein anderer etwas Metaphysisches sagen wollte, ihm nachzuweisen, daß er gewissen Zeichen in seinen Sätzen keine Bedeutung gegeben hat. […]
We citeren het daaropvolgende nummer volledig – waarna enkel nog Satz 7 volgt:
6.54 Meine Sätze erläutern dadurch, daß sie der, welcher mich versteht, am Ende als unsinnig erkennt, wenn er durch sie – auf ihnen – über sie hinausgestiegen ist. (Er muß sozusagen die Leiter wegwerfen, nachdem er auf ihr hinaufgestiegen ist.)
Er muß diese Sätze überwinden, dann sieht er die Welt richtig.
TLP 6.54 is ondertussen berucht geworden onder Wittgensteinlezers omdat het aan de basis ligt van een wel erg extreme interpretatie van de Tractatus, de zogenoemde resolute reading die het hele werk als een sterk staaltje onzin voorstelt.
Wat mij betreft, geeft Wittgenstein hiermee zelf aan in welke zin hij de Tractatus als een filosofisch werk ziet. Een dergelijk werk bestaat immers wezenlijk uit Erläuterungen (TLP 4.112), die hij in TLP 3.263 al definieerde:
3.263 Die Bedeutungen von Urzeichen können durch Erläuterungen erklärt werden. Erläuterungen sind Sätze, welche die Urzeichen enthalten. Sie können also nur verstanden werden, wenn die Bedeutungen dieser Zeichen bereits bekannt sind.
Daarmee hoeven we de ganse Tractatus niet weg te gooien.