1 Die Welt ist alles, was der Fall ist.
Het was de wens van zijn vader dat Ludwig Wittgenstein tot ingenieur werd opgeleid, eerst aan de Realschule in Linz – waar ook Adolf Hitler, zij het met (nog) minder succes, school liep – daarna aan de Technische Hochschule in Berlijn, en vanaf 1908 als onderzoeksstudent in de aeronautica in Manchester. Wittgenstein junior voelde echter veel meer voor de filosofische grondslagen van de wiskunde.
Begin 1909 zond hij een eerste poging om Russells paradox te erledigen naar een vriend van de filosoof die, na overleg met Russell, de jongeman moest ontgoochelen.
In de zomer van 1911 deed hij een nieuwe sollicitatie, dit keer bij Frege in Jena. Die veegde de vloer aan met Wittgenstein maar raadde hem toch aan bij Bertrand Russell in Cambridge te gaan studeren. En zo verscheen op 18 oktober 1911 “an unknown German [sic]” onaangekondigd op de thee bij Russell en de taalkundige Charles Kay Ogden…
Wittgenstein liet niet af een half-geamuseerde half-geïrriteerde Russell te stalken. In de brieven die Russell zo goed als dagelijks aan Ottoline Morrell, getrouwde society-figuur / minnares van de filosoof, schreef, zien we Wittgenstein toen al hardnekkig vasthouden aan wat uiteindelijk Satz 1 uit de Tractatus zou worden:
My German engineer, I think, is a fool. He thinks nothing empirical is knowable – I asked him to admit that there was not a rhinoceros in the room, but he wouldn’t.
Bertrand Russell aan Ottoline Morrell, 2 november 1911
My German ex-engineer, as usual, maintained his thesis that there is nothing in the world except asserted propositions, but at last I told him it was too large a theme.
Bertrand Russell aan Ottoline Morrell, 13 november 1911
1 Die Welt ist alles, was der Fall ist.
1.1 Die Welt ist die Gesamtheit der Tatsachen, nicht der Dinge.
Wittgenstein begint de Tractatus met het onderscheid te maken tussen hoe de wereld is en wat, of preciezer dat, de wereld is.
De manier waarop de dingen zich – in de feiten dus – tot elkaar verhouden, is de werkelijkheid waarop denken en taal zich enten, zich aan spiegelen. Hoe dat precies in zijn werk gaat, is wat er in de Tractatus te lezen valt.
Wat de dingen zijn, blijft onuitgesproken, behalve misschien dat ze de “Substanz der Welt” vormen (TLP 2.021). Ze aarden bij wijze van spreken de uitspraken die we wél kunnen doen. Ze zijn wat bestaat, onafhankelijk van wat nu wel of niet het geval is (TLP 2.024).
2.022 Es ist offenbar, daß auch eine von der wirklichen noch so verschieden gedachte Welt Etwas – eine Form – mit der wirklichen gemein haben muß.
2.023 Diese feste Form besteht eben aus den Gegenständen.
Dat de dingen zijn, dat de wereld er is, is van een nog heel andere orde – en voer voor nog veel later:
6.44 Nicht wie die Welt ist, ist das Mystische, sondern daß sie ist.